De baas trekt de touwtjes aan
We voelen ons minder zelfstandig in ons werk, blijkt // Dat is niet goed, want het leidt tot burn-outs en stokt innovatie
Artsen bij wie precies vastligt hoe ze de informatie over hun patiënt in een dossier moeten noteren. Managers die niet zelf beslissen hoe ze hun afdeling runnen, maar dit via een strikt managementmodel moeten doen. Of de flexwerker die in een bedrijf wordt ingezet om slechts één klus te klaren, maar verder niks in te brengen heeft. Nederlanders voelen zich met de jaren minder zelfstandig in hun werk. Dit stellen het TNO en het CBS naar aanleiding van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2013.
TNO en het CBS namen deze enquête af onder zo’n 23.000 werknemers uit alle sectoren. Van kapsters en barmannen tot bankdirecteuren. Ieder van hen beantwoordde 200 vragen, waarvan er vijf specifiek ingingen op hoe zelfstandig de geënquêteerde zich in zijn werk voelt. Denk aan een vraag als: bepaalt u zelf de volgorde waarin u uw werk uitvoert?
De uitkomst: in vijf jaar tijd daalde het aantal mensen dat zich zelfstandig voelt in het werk: van 61 procent in 2008 naar 56 procent in 2013. Deze verschuiving geldt voor vrijwel alle werknemers; binnen welk contract, en binnen welke baan dan ook. Maar, zo concluderen TNO en het CBS, de daling is het sterkst bij werknemers die kort (maximaal drie jaar) in dienst zijn en bij flexwerkers – tijdelijke krachten, uitzendkrachten en oproepkrachten.
TNO stelt dat een gevoel van weinig zelfstandigheid op den duur een zorgelijke situatie kan geven. Uit eerdere studies is gebleken dat werknemers bij minder vrijheden in hun werk een groter risico hebben om een burn-out te krijgen. Daarbij zijn werknemers die weinig zelfstandig werken vaak minder innovatief. En weinig vernieuwing is slecht voor de Nederlandse concurrentiepositie.
Hoe komt het dat Nederlanders zich minder vrij in hun werk voelen? Er zijn meerdere oorzaken te noemen, stelt TNO. „Het is een trend dat veel werk aan steeds meer protocollen komt te hangen. Denk aan de zorgsector bijvoorbeeld. Niet alleen in Nederland, in heel Europa”, stelt Seth van den Bossche, onderzoeksleider bij TNO. Deze trend is jarenlang gaande maar wordt versterkt door de economische crisis. „In financieel barre tijden zie je dat werkgevers de touwtjes wat strakker aantrekken.”
Een tweede, belangrijke reden van het dalende gevoel in zelfstandigheid is dat er steeds meer flexwerkers op de arbeidsmarkt komen. Van 2008 tot 2013 steeg het aantal flexwerkers met 2,2 procent, blijkt uit CBS-cijfers. Van den Bossche: „Flexwerkers worden vaak ingezet voor specifieke taken en kunnen hun werk dus niet echt zelf indelen.”
Volgens hoogleraar Ton Wilthagen van de Tilburg University, gespecialiseerd in de arbeidsmarkt is het overigens logisch dat flexwerkers en minder zelfstandigheid ervaren op het werk. „Er worden minder snel vaste contracten weggegeven dan vroeger. Vaak zijn het de starters die een flexcontract krijgen. Ze willen eerst begeleid worden, zodat ze weten wat er van ze gevraagd wordt.”