Zeg 'ns eerlijk, wanneer heb jij voor het laatst gepoetst?

Vandaag is een goede dag. De maand is halverwege en het weer is droog maar bewolkt; vooral niet te zonnig. Perfect. Typisch zo’n dag dat de patiënten van tandpraktijk Jouw Mondzorg in Utrecht gewoon komen opdagen. Of nou ja ‘gewoon’, zo gewoon is dat dus niet.

„Als het regent komen ze niet. Als de zon schijnt niet. En aan het einde van de maand ook niet”, telt mondhygiëniste en praktijkmanager Emily op drie vingers na. Waarom niet? „Als het regent is het te veel moeite. Als de zon schijnt hangen ze buiten in het park. En aan het eind van de maand krijgen ze hun uitkering en zijn ze te druk met geld uitgeven. Tja, daklozen komen alleen als het hun meezit.”

Speciale afspraken

Tandpraktijk Jouw Mondzorg heeft reguliere patiënten, maar houdt zich vooral bezig met waarvoor de praktijk in 2007 is opgericht: de mondbehandeling van ‘sociaal kwetsbaren’, onder wie daklozen en verslaafden. Bij een gewone praktijk kunnen zij vaak niet terecht, omdat ze niet aanvullend verzekerd zijn. Maar Jouw Mondzorg maakte met zorgverzekeraars speciale afspraken, waardoor daklozen met alleen een basisverzekering al geholpen kunnen worden.

In de praktijk werken zes tandartsen, één mondhygiëniste, vier assistentes en een team van twee dat tandprotheses maakt. Geen van hen mag met achternaam in de krant, omdat hun patiënten een groep vormen, „waarvan je toch liever niet wilt dat ze je adres op kunnen zoeken”, vertelt praktijkmanager Emily.

Wesley heeft kiespijn

Het is 14.00 uur en de drie tandartsstoelen van de praktijk zijn bezet. Er heerst een open sfeer; behandelaren en assistentes lopen bij elkaar naar binnen, gesprekken met patiënten zijn door de praktijk heen te horen.

Bij tandarts Lisa (25) komt Wesley (28) binnenlopen; zijn zwart verwassen shirt en grijs bevlekte joggingsbroek steken wat flets af bij zijn nieuw ogende Nikes. Hij heeft zijn begeleider van de daklozenslaapplaats mee. Dat gebeurt vaak. Als de patiënt niet alleen durft, onhandelbaar is, vaak niet komt opdagen, of zoals bij Wesley het geval is: als het de eerste afspraak is.

Wesley heeft kiespijn. Al een tijd, maar sinds hij met Koningsdag een elleboog kreeg en een stuk van zijn tand voelde afbreken, is het wel heel erg.

Weifelend gaat hij op de stoel liggen en voortdurend zoekt hij de blik van zijn begeleider die hem dan een geruststellend het-komt-wel-goedknikje geeft. Lisa is het gewend, veel van de ‘doelgroeppatiënten’ hebben angstklachten en argwaan jegens de tandartsen. Ze is er daarom in getraind haar patiënten nog vriendelijker en rustiger te benaderen dan ze normaal al zou doen. Alsof ze met kinderen werkt.

Als Wesley zijn mond opent, komt een rij korte, gele tandjes en dikkig rood tandvlees tevoorschijn. Sommige tanden en kiezen missen. „Zeg ’ns eerlijk, wanneer heb je voor het laatst gepoetst?” vraagt Lisa. Wesley denkt even na, dan zegt hij: „Vanochtend…” Lisa glimlacht: „Weet je het zeker? Je mag echt eerlijk zijn.” Wesley: „Ja, vanochtend.”

Lisa haalt een tandenborstel en geeft Wesley een handspiegel. „Ik ga je iets laten zien”, zegt ze. Langzaam poetst ze zijn tanden en legt basale tandenpoetsregels aan hem uit. Dan gaat ze over op het grove werk: het vullen van een gaatje (lees: halve kies) en het verwijderen van tandsteen.

Breed lachend bestudeert hij aan het einde van de rit zijn tanden – nog steeds geel, maar een stuk beter dan eerst. Begeleider: „We gaan het nu echt bijhouden, hè Wes?” Wesley knikt overtuigd.

Een stel verlossers

Altijd maar ongepoetste gebitten van drugs- en drankgebruikers behandelen, is dat niet frustrerend? Soms, zegt Emily. „Dan heb je zo je best gedaan iemands gebit gezond te maken, is het een half jaar later weer terug bij af.” Maar tegelijkertijd, zegt ze, is een blije dakloze de dankbaarste patiënt die je kunt hebben. Omdat ze al maanden met pijn rondlopen en ze bij Jouw Mondzorg dus vaak als een stel verlossers worden gezien.

Maar ook omdat je gebit je aangezicht is. „Als dat niet klopt, door bijvoorbeeld missende tanden, is het moeilijk alles weer op een rijtje te krijgen”, stelt Emily. „Ga maar eens solliciteren zonder voortanden. Dat kan niet. Het idee dat je een stapje kunt zijn in het proces iemands leven weer op orde te krijgen is waarvoor we het doen.”